Εισαγωγή στην Διαδικασία Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης

Το κείμενο αυτό είναι μια γενική εισαγωγή στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Είναι όσο γίνεται συνοπτικό και κωδικοποιημένο κείμενο.

Απευθύνεται σε μη ειδικούς, που έχουν διάθεση να γνωρίσουν τους όρους και τις διαδικασίες αλλά και τις δυνατότητες παρέμβασης στην διαβούλευση που προβλέπεται σε κάθε περίπτωση. Οι ειδικοί, οι οποίοι συχνά εστιάζουν μόνο σε μία διάσταση, θα βρουν σ΄ αυτό το κείμενο το γενικό πλαίσιο.

Στο τέλος παρατίθενται συνοπτικά μερικές αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου που διαπνέουν το δίκαιο της Ε.Ε.

Συντάχθηκε τον Ιανουάριο του 2019. Πιθανότατα θα ενημερωθεί στην περίπτωση νέων νόμων και αποφάσεων και αυτό θα σημειωθεί εδώ. 

Συντάκτης: Δημήτρης Γ. Μπούσμπουρας

Περιεχόμενα

• Εισαγωγή στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης
• Η νομοθεσία περιβαλλοντικής αδειοδότησης και η ιστορική της εξέλιξη
• Η κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων
• Οι διαδικασίες συνοπτικά
• Η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων – ΑΕΠΟ
• Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων ή δραστηριοτήτων κατηγορίας Α
• Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων ή δραστηριοτήτων κατηγορίας Β
• Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση (ΕΟΑ)
• Γνωμοδοτήσεις και διαβούλευση κατά την διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης
• Μερικές αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου που πρέπει να έχουμε υπόψη

Εισαγωγή στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης

Η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης αφορά την διαδικασία έκδοσης Περιβαλλοντικών Όρων για έργα και δραστηριότητες αφού εξετάσει σε ανοιχτή διαβούλευση, τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενός έργου ή δραστηριότητας. Είναι ίσως από τις λίγες δημόσιες διαφανείς διαδικασίες όπου οι πολίτες έχουν δυνατότητα παρέμβασης καθώς τους αφορά άμεσα ή έμμεσα.

Το κοινό όμως αντιμετωπίζει την διαδικασία με δέος και δεν θέλει να ξέρει τους τεχνικούς και νομικούς όρους, αν και είναι σχετικά εύκολο να διακρίνει κανείς τα κρίσιμα ζητήματα μέσα στον όγκο των μελετών και στοιχείων.

Οι επενδυτές την αντιμετωπίζουν ως μια υποχρεωτική ανούσια διαδικασία που πρέπει να ξεπεράσουν με κάθε τρόπο χωρίς υποχωρήσεις. Οι επενδυτές ως κύριοι του έργου ή της δραστηριότητας αναθέτουν αυτοί σε μελετητές την εκπόνηση των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Στις μελέτες του δημοσίου, η ανάθεση γίνεται μετά από διαγωνισμό και σ’ αυτή την περίπτωση αναλαμβάνουν μελετητές ή γραφεία που κατέχουν το μελετητικό πτυχίο 27.

Οι μελετητές συχνά παραθέτουν μεγάλα κείμενα και πίνακες για να αποκρύψουν εμμέσως την ένδεια επιχειρημάτων. Οι εκθέσεις ιδεών που εμφανίστηκαν την δεκαετία του ’80 έχουν σήμερα αλλάξει προς μια τυποποίηση που μπορεί να αποκρύπτει με άλλο τρόπο την αλήθεια. Το επίπεδο όμως είναι πολύ καλύτερο από παλαιότερα λόγω των παρεμβάσεων των πολιτών και των περιβαλλοντικών ΜΚΟ. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η αποπληρωμή της μελέτης εξαρτάται στις περισσότερες περιπτώσεις από την ολοκλήρωση της αδειοδότησης.

Τα στελέχη της δημόσιας διοίκησης που γνωμοδοτούν και αδειοδοτούν αντιμετωπίζουν την διαδικασία, τις περισσότερες φορές, με τον γνωστό φορμαλιστικό νομικίστικο τρόπο χωρίς να έχουν διάθεση να μπουν στην ουσία. Συχνά δεν έχουν την επιστημονική επάρκεια να κρίνουν τις μελέτες, ειδικά στις περιπτώσεις που αφορούν το φυσικό περιβάλλον.

Δίνονται εδώ μερικά βασικά στοιχεία για να γίνει κατανοητή η διαδικασία. Αναγκαστικά υπάρχει αναφορά στα νομικά κείμενα. Δεν γίνεται αλλιώς. Αλλά αν κανείς καταλάβει την διαδικασία, μπορεί εύκολα να αναλύσει κάθε περίπτωση. Η παράθεση των νόμων βοηθάει στο να διερευνήσει και ο πολίτης και όχι μόνο το «πολιτικό προσωπικό» ή οι νομικοί τις δυνατότητες παρέμβασης.

Παρόμοια διαδικασία ισχύει και για την ανανέωση ή τροποποίηση των Περιβαλλοντικών Όρων ενός έργου η δραστηριότητας αλλά δεν αναφέρονται εδώ οι λεπτομέρειες. Στο επίπεδο των ευρύτερων Σχεδίων και Προγραμμάτων, όπως είναι πχ τα χωροταξικά σχέδια, υπάρχει ανάλογη διαδικασία που ονομάζεται Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση. Αυτή αποτελεί διαφορετική αν και ανάλογη διαδικασία και δεν εξετάζεται εδώ.

Το μικρό εκκλησάκι της Κεφαλονιάς, πίνακας του Κωνσταντίνου Παρθένη

Η νομοθεσία περιβαλλοντικής αδειοδότησης και η ιστορική της εξέλιξη.

Η νομοθεσία για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έχει επηρεαστεί βασικά από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία όπως και η προστασία του περιβάλλοντος όσον αφορά την αντιμετώπιση της ρύπανσης, την διατήρηση ειδών και το σύστημα των προστατευόμενων περιοχών.

Βασικό όμως στοιχείο είναι και η σαφής αναφορά στο Σύνταγμα με τις ειδικές προβλέψεις ειδικά για τα δάση και τις δασικές εκτάσεις. Στο άρθρο 24 του Συντάγματος αναφέρονται μερικές βασικές αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου:

«Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. …»

Ακολουθεί μια παράθεση νόμων για την περιβαλλοντική αδειοδότηση όπως αυτοί εξελίχθηκαν μετά την μεταπολίτευση. Οι τρεις σημαντικότεροι νόμοι που ισχύουν σήμερα σημειώνονται με έντονους χαρακτήρες. Σ’ αυτούς βασίζονται οι Υπουργικές αποφάσεις που εκδόθηκαν στην συνέχεια. Ακριβώς για να εξειδικεύσουν την εφαρμογή των νόμων αυτών.

• Η πρώτη νομοθετική αναφορά για Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) υπάρχει στο Ν. 743/77.
• Οι πρώτες ΜΠΕ εκπονούνται το 1977 για λογαριασμό της ΔΕΗ για την κατασκευή φράγματος στις πηγές του Αώου και στο Θησαυρό του Νέστου.
• Ν. 947/79 επιβάλλει την υποχρέωση ΜΠΕ σε οικιστικά σχέδια, χωρίς όμως συγκεκριμένες προδιαγραφές.
• H υποχρέωση ΜΠΕ υπάρχει αποδυναμωμένη στο Ν.1337/83, που αντικατέστησε το Ν. 947/79.  Στο Π.Δ. 1180/81 συγκεκριμενοποιείται η διαδικασία υποβολής ΜΠΕ για τη βιομηχανία. Αντίστοιχες αναφορές υπάρχουν στο Ν. 998/79 για λατομεία και τουριστικές εγκαταστάσεις σε δασικές περιοχές.
• Οι Ν. 1515/85 και Ν. 1561/85 για τον Οργανισμό Αθήνας και Θεσσαλονίκης αντίστοιχα, προβλέπουν την εκπόνηση ΜΠΕ για νέα έργα ή για επέκταση ή εκσυγχρονισμό υφιστάμενων καθώς και για δραστηριότητες με σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
• Με τον Ν. 1650/86 (ΦΕΚ 160/Α/1986) για την προστασία του περιβάλλοντος, εναρμονίζεται η ελληνική νομοθεσία με την Οδηγία 85/337, ειδικότερα σε ότι αφορά Έργα και Δραστηριότητες.
• Το 1990, συμπληρώνεται το νομικό πλαίσιο με τις ΚΥΑ 69269/5387/90 (ΦΕΚ 678/Β/1990: Κατάταξη Έργων και Δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενο ΜΠΕ και Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών) και ΚΥΑ 75308/5512/90 (Τρόπος ενημέρωσης πολιτών και των φορέων εκπροσώπησής τους για το περιεχόμενο των ΜΠΕ), οι οποίες εναρμόνισαν το εθνικό δίκαιο με τις Κοινοτικές Οδηγίες 85/337 και 84/360.
• Με το Π.Δ. 256/98 (ΦΕΚ 190/Α/1998) καθιερώθηκε η νέα κατηγορία περιβαλλοντικών πτυχίων (27), προσδιορίζοντας τις ειδικότητες με δικαίωμα εκπόνησης των ΜΠΕ.
• Με το Ν.3010/02 (ΦΕΚ 91/Α/2002) έγινε εναρμόνιση του Ν.1650/1986 με τις οδηγίες 97/11 και 96/61 Ε.Ε.
• Με την Κ.Υ.Α. Η.Π. 15393/2332/02 (ΦΕΚ 1022/Β/2002) επαναπροσδιορίστηκε η κατηγοριοποίηση των Έργων και Δραστηριοτήτων.
• Με την Κ.Υ.Α. Η.Π. 11014/703/Φ104/03 (ΦΕΚ 332/Β/2003) προσδιορίστηκε η διαδικασία Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και Αξιολόγησης και Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων.
• Με το Ν.4014/11 (ΦΕΚ 209/Α/2011) κωδικοποιήθηκαν εκ νέου οι διαδικασίες της περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων και είναι πλέον ο κύριος νόμος για τις διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης.
• Με την Υ.Α. 1958/13-01-2012 (ΦΕΚ 21/Β/2012) επαναπροσδιορίστηκε η κατάταξη δημόσιων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σύμφωνα με το Ν. 4014/2011. Τροποποιήσεις:
  • Με την ΥΑ. 20741/12 (ΦΕΚ 1565/Β/12) έγινε τροποποίηση και συμπλήρωση της ΥΑ 1958/12.
  • Με την ΥΑ. 65150/13 (ΦΕΚ 3089 Β’ / 4-12-2013) έγινε αντικατάσταση του Παραρτήματος VII της ΥΑ 1958/2012.
  • Με την ΥΑ. 173829/14 (ΦΕΚ 2036Β/25.07.2014) έγινε τροποποίηση της ΥΑ 1958/12
  • Με την ΥΑ 37674 (ΦΕΚ 2471Β/10.8.2016) έγινε τροποποίηση της Υ.Α. 1985/12
  • Με την ΥΑ 2307 (ΦΕΚ 2307Β/14.2.2018) έγινε τροποποίηση της Υ.Α. 1985/12
• Με το Ν.4042/12 (ΦΕΚ 24/Α/2012) καθορίστηκε η προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου, σε εναρμόνιση με την οδηγία 2008/99/ΕΚ.
• Με την Y.Α. 15277/2012 έγινε εξειδίκευση διαδικασιών για την ενσωμάτωση στις ΑΕΠΟ της προβλεπόμενης από τις διατάξεις της Δασικής Νομοθεσίας έγκρισης επέμβασης, για τα έργα και δραστηριότητες κατηγοριών Α και Β της ΥΑ 1958/2012.
• Με την ΥΑ 48963 (ΦΕΚ 2703/Β’/ 5/10/2012) προσδιορίστηκαν οι προδιαγραφές περιεχομένου Αποφάσεων Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Α.Ε.Π.Ο.) για έργα και δραστηριότητες κατηγορίας Α΄.
• Με την Υ.Α. 167563 (ΦΕΚ 964/Β’/ 19/4/2013) έγινε εξειδίκευση των διαδικασιών και των ειδικότερων κριτηρίων περιβαλλοντικής αδειοδότησης των έργων και δραστηριοτήτων της Κατηγορίας Α΄.
• Με την Υ.Α. 52983/1952 (ΦΕΚ 2436/Β’/27-9-2013) έγινε εξειδίκευση των περιεχομένων των φακέλων περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων της Κατηγορίας Β΄.
• Με την Υ.Α. 170225/14 (ΦΕΚ 135/Β’/27-1-2014) έγινε εξειδίκευση των περιεχομένων των φακέλων περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων της Κατηγορίας Α΄.
• Με την ΚΥΑ 1649/14 (ΦΕΚ 45Β/15.01.2014) έγινε εξειδίκευση των διαδικασιών γνωμοδοτήσεων και τρόπου ενημέρωσης του κοινού και συμμετοχής του ενδιαφερόμενου κοινού στη δημόσια διαβούλευση κατά την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων της Κατηγορίας Α΄.
• Με την ΚΥΑ 30651/14 (ΦΕΚ 1817Β-2.7.2014) έγινε εξειδίκευση των προδιαγραφών, του τρόπου παροχής και συντήρησης, των διαδικασιών και αδειών ηλεκτρονικής πρόσβασης και εισαγωγής πληροφοριών καθώς και κάθε αναγκαίας λεπτομέρειας για την οργάνωση, υλοποίηση και λειτουργία του Ηλεκτρονικού Περιβαλλοντικού Μητρώου (ΗΠΜ).
• Με την Υ. Α 1915 (ΦΕΚ 304 β – 2.2.2018) έγινε τροποποίηση των των υπ’ αριθμ. 48963/2012 (Β΄ 2703) κοινής υπουργικής απόφασης, υπ’ αριθμ. 167563/2013 (Β΄ 964) κοινής υπουργικής απόφασης και υπ’ αριθμ. 170225/2014 (Β΄ 135) υπουργικής απόφασης

Τοπίο, πίνακας του Κωνσταντίνου Παρθένη

Η κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων

Έργο νοείται κάθε νέα κατασκευή, επέκταση, ανακαίνιση, επισκευή ή συντήρηση και η δημιουργία αυτοτελούς λειτουργίας από οικονομική ή τεχνική άποψη, καθώς και κάθε σχετική τεχνική εργασία που απαιτεί τεχνική γνώση και επέμβαση (Ν. 2229/1994).
Δραστηριότητες θεωρούνται οι επεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον και το τοπίο, καθώς και αυτές που αφορούν εκμετάλλευση φυσικών πόρων, οι οποίες ενδέχεται να προκαλέσουν ρύπανση ή υποβάθμιση στο περιβάλλον (ορισμός που προκύπτει από τον Ν. 1650/1986).

Ρύπανση: η παρουσία στο περιβάλλον ρύπων, δηλαδή κάθε είδους ουσιών, θορύβου, ακτινοβολίας ή άλλων μορφών ενέργειας, σε ποσότητα, συγκέντρωση ή διάρκεια που μπορούν να προκαλέσουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, στους ζωντανούς οργανισμούς και στα οικοσυστήματα ή υλικές ζημιές και γενικά να καταστήσουν το περιβάλλον ακατάλληλο για τις επιθυμητές χρήσεις του (Ν. 1650/1986).

Μόλυνση: η μορφή ρύπανσης που χαρακτηρίζεται από την παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών στο περιβάλλον ή δεικτών που υποδηλώνουν την πιθανότητα παρουσίας τέτοιων μικροοργανισμών (Ν. 1650/1986).

Υποβάθμιση: η πρόκληση από ανθρώπινες δραστηριότητες ρύπανσης ή οποιασδήποτε άλλης μεταβολής στο περιβάλλον, η οποία είναι πιθανό να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία, στην ποιότητα ζωής και στην υγεία των κατοίκων, στην ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά και στις αισθητικές αξίες (Ν. 1650/1986)..

Η έννοια του Έργου και της Δραστηριότητας διευρύνεται από την ΕΕ ώστε να περιλάβει από κοινού με την υλοποίηση κατασκευαστικών εργασιών, εγκαταστάσεων, έργων και άλλων επεμβάσεων στο φυσικό περιβάλλον ή το τοπίο και ορισμένα σχέδια ή προγράμματα, που εκπονούνται για τη γεωργία, δασοπονία, αλιεία, ενέργεια, βιομηχανία, μεταφορές, διαχείριση αποβλήτων, διαχείριση υδάτινων πόρων, τηλεπικοινωνίες, τουρισμό, χωροταξία ή χρήση του εδάφους (Οδηγία 42/2001/ΕΚ).

Με βάση τον Ν. 4014/2011 τα δημόσια και ιδιωτικά έργα και δραστηριότητες κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες (Α και Β), ανάλογα με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον.

Κριτήρια για την κατάταξη:
– το είδος και το μέγεθος του έργου,
– το είδος και η ποσότητα των ρύπων που εκπέμπονται, καθώς και κάθε άλλη επίδραση στο περιβάλλον,
– η δυνατότητα να προληφθεί η παραγωγή ρύπων από την εφαρμοζόμενη παραγωγική διαδικασία και
– ο κίνδυνος ατυχήματος και η επιβολή περιορισμών για την προστασία του περιβάλλοντος.

Με την ΥΑ 1958/12 (ΦΕΚ 21/Β/2012) όλα τα έργα και οι δραστηριότητες για τα οποία απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση έχουν καταταγεί σε δυο κατηγορίες: την Α (η οποία υποδιαιρείται στις υποκατηγορίες Α1 και Α2) και την Β και σε 12 ομάδες κοινές για όλες τις κατηγορίες.

Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες:
Η Α κατηγορία περιλαμβάνει έργα και δραστηριότητες τα οποία ενδέχεται να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και για τα οποία απαιτείται η διεξαγωγή Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) προκειμένου να επιβάλλονται ειδικοί όροι και περιορισμοί για την προστασία του περιβάλλοντος σχετικά με το συγκεκριμένο έργο ή δραστηριότητα.

Τα έργα και οι δραστηριότητες της πρώτης (Α) κατηγορίας κατατάσσονται:

α) σε αυτά που ενδέχεται να προκαλέσουν πολύ σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και αποτελούν την υποκατηγορία Α1 και

β) σε αυτά που ενδέχεται προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και αποτελούν την υποκατηγορία Α2

Η Β κατηγορία περιλαμβάνει έργα και δραστηριότητες τα οποία χαρακτηρίζονται από τοπικές και μη σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και υπόκεινται σε γενικές προδιαγραφές, όρους και περιορισμούς που τίθενται για την προστασία του περιβάλλοντος.

Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε ομάδες:

Η κατηγοριοποίηση σε ομάδες αφορά το είδος του έργου. Αναλόγως της θέσεως και ποσοτικών στοιχείων κατατάσσονται στις κατηγορίες που αναφέρθηκαν προηγουμένως.
1. Έργα χερσαίων και εναέριων μεταφορών
2. Υδραυλικά Έργα
3. Λιμενικά Έργα
4. Συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών
5. Εξορυκτικές Δραστηριότητες
6. Τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπτυξης, κτιριακού τομέα, αθλητισμού και αναψυχής
7. Πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις
8. Υδατοκαλλιέργειες
9. Βιομηχανικές και συναφείς εγκαταστάσεις
10. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
11. Μεταφορά ενέργειας, καυσίμων και χημικών ουσιών
12. Ειδικά Έργα

Εξαιρούνται από την περιβαλλοντική αδειοδότηση: α) Έργα και δραστηριότητες που εξυπηρετούν σκοπούς εθνικής άμυνας και β) Έργα και δραστηριότητες που απαιτούνται για την άμεση αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών.

Μάχη του Ηρακλή με τις Αμαζόνες, πίνακας του Κωνσταντίνου Παρθένη

Οι διαδικασίες συνοπτικά

Για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων της Α κατηγορίας, ακολουθείται συνοπτικά η εξής διαδικασία:

Ο φορέας του έργου ή της δραστηριότητας, εφόσον το επιθυμεί, ζητά από την αρμόδια περιβαλλοντική αρχή γνωμοδότηση Προκαταρκτικού Προσδιορισμού Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων (ΠΠΠΑ).

Κατόπιν και εφόσον δοθεί θετική γνωμοδότηση ΠΠΠΑ, ή για περιπτώσεις που δεν έχει επιλεγεί από τον φορέα του έργου η υποβολή φακέλου ΠΠΠΑ, υποβάλλεται Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ).

Η ΜΠΕ δημοσιοποιείται  και ολοκληρώνεται, σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, η διαδικασία διαβούλευσης επ΄ αυτής και στην συνέχεια η αρμόδια περιβαλλοντική αρχή αφού αξιολογήσει και σταθμίσει τις σχετικές γνωμοδοτήσεις και απόψεις συντάσσει την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) ή την απόφαση απόρριψης. Για έργα μικρότερων επιπτώσεων αντί για ΑΕΠΟ ισχύει η υποχρέωση συμβατότητας με Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ).

Αρμόδια υπηρεσία για την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών μελετών για τα έργα και δραστηριότητες και την έκδοση των ΑΕΠΟ κατά περίπτωση είναι:

• Για έργα και δραστηριότητες Α1 υποκατηγορίας η Δ/νση Περιβαλλοντικών Αδειοδοτήσεων (ΔΙΠΑ) του Υπ. Περιβάλλοντος (1). Οι ΑΕΠΟ για τα έργα και τις δραστηριότητες Α1 υποκατηγορίας είναι αποφάσεις Υπουργού ΠΕΚΑ.

• Για έργα και δραστηριότητες Α2 υποκατηγορίας οι υπηρεσίες περιβάλλοντος των οικείων Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και οι ΑΕΠΟ είναι αποφάσεις του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης.

• Για έργα και δραστηριότητες Β κατηγορίας οι υπηρεσίες περιβάλλοντος των οικείων Περιφερειών. Δεν απαιτείται η υποβολή και αξιολόγηση ΜΠΕ, αλλά υπόκεινται σε Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ) που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των απαιτούμενων κατά περίπτωση αδειών που προβλέπονται για την κατασκευή, εγκατάσταση ή λειτουργία τους.

Το όρος των ελαιών, πίνακας του Κωνσταντίνου Παρθένη

Η απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων – ΑΕΠΟ

Με την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων επιβάλλονται μέτρα, προϋποθέσεις, όροι, περιορισμοί και διαφοροποιήσεις για την πραγματοποίηση του έργου ή της δραστηριότητας τόσο κατά την φάση κατασκευής όσο και στην φάση της λειτουργίας. Οι ΑΕΠΟ αναφέρονται:

• στο είδος, στο μέγεθος και στα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου ή της δραστηριότητας.

• στην διαχείριση των λυμάτων και αποβλήτων και προϊόντων εκσκαφών. Στις οριακές τιμές εκπομπής, που εκφράζονται ως συγκεντρώσεις ή/και φορτία των εκπεμπόμενων ρύπων σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες σχετικές διατάξεις και ανάλογα με τις ειδικές περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής. Σε περίπτωση απορρίψεων επικίνδυνων ουσιών στα υγρά απόβλητα, στον καθορισμό ενδεχομένως ειδικών οριακών τιμών σύμφωνα με τα εκάστοτε ισχύοντα προγράμματα μείωσης της ρύπανσης των υδατικών αποδεκτών.

• στον περιορισμό των εκπομπών στην ατμόσφαιρα, των δονήσεων, του θορύβου και της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας.

• στα τεχνικά έργα, μέτρα, όρους και περιορισμούς που επιβάλλεται να κατασκευασθούν ή να ληφθούν για την αντιμετώπιση της ρύπανσης ή γενικότερα της υποβάθμισης του περιβάλλοντος τα οποία αναφέρονται στην κατασκευή και λειτουργία του έργου ή της δραστηριότητας.

• Εφόσον απαιτείται σε πρόγραμμα παρακολούθησης των περιβαλλοντικών παραμέτρων κατά την φάση κατασκευής και κατά την φάση λειτουργίας και το περιεχόμενο των Περιβαλλοντικών Εκθέσεων που πρέπει να υποβάλλονται.

• στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής και ιδιαίτερα στα ευαίσθητα στοιχεία του και ενδεχομένως στις ειδικά προστατευόμενες ζώνες, την πανίδα και την χλωρίδα, δάση και δασικές εκτάσεις, θεσμοθετημένες περιοχές ιστορικής, πολιτιστικής (συμπεριλαμβάνονται οι παραδοσιακοί οικισμοί) ή αρχαιολογικής σημασίας και στον καθορισμό αναγκαίων για τη διατήρηση τους μέτρων και έργων. Πρόσθετοι περιβαλλοντικοί όροι, μέτρα και περιορισμοί για έργα και δραστηριότητες εντός περιοχών του δικτύου Natura 2000 ώστε να διασφαλίζεται η ακεραιότητα της περιοχής.

• Στα αντισταθμιστικά μέτρα, ιδίως στην περίπτωση των περιοχών του δικτύου NATURA

• σε χρηματικές εγγυήσεις − ασφαλιστήρια συμβόλαια, σε περιπτώσεις υποχρέωσης κατάθεσης εγγυητικής επιστολής

• στον καθορισμό του χρονικού διαστήματος για το οποίο ισχύει η χορηγούμενη έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων, στους ειδικούς όρους ισχύος της καθώς και των προϋποθέσεων για την αναθεώρηση της.

Στην περίπτωση μη τήρησης των ΑΕΠΟ εφαρμόζονται ειδικά πρόστιμα.

Για το έλεγχο δεν απαιτείται ειδοποίηση του φορέα του έργου ή της δραστηριότητας, ενώ η παρεμπόδιση από αυτόν των ελέγχων ή η παροχή ψευδών στοιχείων επιφέρει τις ποινικές κυρώσεις.

Κάθε έργο ή δραστηριότητα υπόκειται σε προληπτικές και τακτικές ή έκτακτες επιθεωρήσεις για τον έλεγχο της τήρησης των ΑΕΠΟ ή ΠΠΔ και της εν γένει περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Οι αρμόδιοι για τον έλεγχο της τήρησης εφαρμογής των ΑΕΠΟ είναι:

• Κατά την διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης

• η Περιβαλλοντικά αδειοδοτούσα αρχή, για τις προληπτικές επιθεωρήσεις,
• ο Φορέας Διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής για τις περιοχές του δικτύου NATURA

• Κατά την κατασκευή και λειτουργία του έργου ή της δραστηριότητας:

• η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ)
• οι Υπηρεσίες της Αποκεντρωμένης Διοίκησης
• οι Υπηρεσίες της Περιφέρειας
• τα Κλιμάκια Ελέγχου ποιότητας περιβάλλοντος, που συγκροτούνται με απόφαση του Περιφερειάρχη
• προβλέπονται επίσης από την νομοθεσία Περιβαλλοντικοί Ελεγκτές

Η παρακολούθηση της εφαρμογής των ΑΕΠΟ ή ειδικών ρυθμίσεων που αυτές περιλαμβάνουν, όπως πχ ο έλεγχος των ρύπων, το πρόγραμμα παρακολούθησης, οι ειδικές περιβαλλοντικές εκθέσεις που απαιτούνται κλπ, είναι ένα ζήτημα που δεν έχει οργανωθεί σωστά στην Ελλάδα και συχνά δεν γίνεται στην πράξη. Εκτός της ασάφειας της νομοθεσίας, δεν υπάρχει ούτε τεχνική επάρκεια των αρμοδίων υπηρεσιών. Η κατάσταση είναι τραγελαφική και για το ζήτημα αυτό απαιτείται ειδική αναφορά.

Διάρκεια ΑΕΠΟ
• Η ΑΕΠΟ έχει διάρκεια ισχύος δέκα (10) έτη, εφόσον δεν επέρχεται μεταβολή των δεδομένων βάσει των οποίων εκδόθηκε. Η ισχύς της παρατείνεται για τέσσερα (4) έτη εφόσον αφορά σε έργα ή δραστηριότητες που διαθέτουν ως Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης την Οικολογική Διαχείριση και Οικολογικό Έλεγχο (EMAS) και για δύο (2) έτη εφόσον αφορά σε έργα και δραστηριότητες που διαθέτουν Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης 14001 ή άλλο αντίστοιχο και μόνο για όσο χρόνο το Σύστημα αυτό βρίσκεται σε ισχύ.

• Μη έγκαιρη ανανέωση του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης συνεπάγεται, εφόσον έχει παρέλθει η αρχική διάρκεια των δέκα ετών, αυτοδίκαιη λήξη της ισχύος της ΑΕΠΟ. Επιπλέον ο φορέας υποχρεούται να διαθέτει σε ισχύ το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης για τουλάχιστον πέντε έτη πριν από την παρέλευση δέκα ετών από την ημερομηνία έκδοσης της ΑΕΠΟ

• Η ΑΕΠΟ μπορεί με ειδική αιτιολογία να εκδίδεται για διάρκεια ισχύος μικρότερης των δέκα ετών. Η διάρκεια των υφιστάμενων κατά τη δημοσίευση του παρόντος νόμου ΑΕΠΟ παρατείνεται μέχρι τη συμπλήρωση δεκαετίας από την έκδοσή τους, εφόσον δεν έχει επέλθει ουσιαστική μεταβολή των δεδομένων βάσει των οποίων εκδόθηκαν.

Λουόμενες, πίνακας του Κωνσταντίνου Παρθένη

Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων ή δραστηριοτήτων κατηγορίας Α

Για την πραγματοποίηση νέων έργων ή δραστηριοτήτων κατηγορίας Α ή τη μετεγκατάσταση ήδη υφισταμένων, απαιτείται διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης με τη διεξαγωγή ΜΠΕ και έκδοση Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ). Η ΑΕΠΟ αποτελεί προϋπόθεση για την έκδοση κάθε διοικητικής πράξης που απαιτείται κατά περίπτωση, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις για την πραγματοποίηση ή λειτουργία του έργου ή της δραστηριότητας.

Ο φορέας του έργου ή της δραστηριότητας της κατηγορίας Α1 δύναται να ζητήσει γνωμοδότηση της αρμόδιας περιβαλλοντικής αρχής με την υποβολή φακέλου Προκαταρκτικού Προσδιορισμού Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων (ΠΠΠΑ), πριν την υποβολή ΜΠΕ. Στο πλαίσιο της ΠΠΠΑ, ο φορέας του έργου ή της δραστηριότητας δύναται να διενεργήσει δημόσιο διάλογο αναφορικά με τα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου ή της δραστηριότητας και τις ενδεχόμενες κύριες περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Για κάθε νέο έργο ή δραστηριότητα απαιτείται:

• γνώμη του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού σχετικά με το εάν η περιοχή όπου χωροθετείται το έργο ή η δραστηριότητα είναι αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, με την εξαίρεση έργων ή δραστηριοτήτων εντός οργανωμένων υποδοχέων παραγωγικών δραστηριοτήτων, όπως Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (ΠΟΑΠΔ), Περιοχών Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ), Επιχειρηματικών Πάρκων, κατά την έννοια του Ν3982/2011 συμπεριλαμβανομένων και των Οργανωμένων Υποδοχέων Μεταποιητικών και Επιχειρηματικών Δραστηριοτήτων καθορισμένων λατομικών περιοχών, εντός δημόσιων ακινήτων για τα οποία έχουν εγκριθεί Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης κατά τις διατάξεις του άρθρου 12 του Ν3986/2011, καθώς και την περίπτωση της παραγράφου 2 του άρθρου 4.

• γνώμη της δασικής υπηρεσίας μόνο για τα έργα τα οποία χωροθετούνται σε δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις, άλση και πάρκα και, εν γένει, σε εκτάσεις εκτός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων, εκτός ορίων οικισμών και εκτός οργανωμένων υποδοχέων παραγωγικών δραστηριοτήτων, όπως Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων (ΠΟΑΠΔ), Περιοχών Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ), Επιχειρηματικών Πάρκων, κατά την έννοια του Ν3982/2011.

Ο φάκελος ΠΠΠΑ περιλαμβάνει τουλάχιστον τις παρακάτω πληροφορίες.

α) Συνοπτική περιγραφή του έργου ή της δραστηριότητας και της σκοπιμότητάς του, με έμφαση σε θέματα εκπομπών και συστημάτων επεξεργασίας, συνοδευόμενη από τοπογραφικό διάγραμμα.

β) Συνοπτική περιγραφή των εναλλακτικών λύσεων, ιδίως ως προς τη θέση, το μέγεθος και την τεχνολογία αυτών, συμπεριλαμβανομένης της μηδενικής λύσης, που θα εξεταστούν στο στάδιο της ΜΠΕ.

γ) Συνοπτική πρόταση σχετικά με τα κύρια περιβαλλοντικά θέματα της ΜΠΕ, τις προτεινόμενες μεθοδολογίες εκτίμησης των επιπτώσεων, την έκταση της περιοχής μελέτης εντός της οποίας θα γίνει η εκτίμηση και αξιολόγηση των επιπτώσεων, τον χρονικό ορίζοντα εκτίμησης των επιπτώσεων αυτών, καθώς και τις προτάσεις για εξειδικευμένες μελέτες που θα χρειαστεί να εκπονηθούν και να υποβληθούν κατά το στάδιο της ΜΠΕ.

Ο φάκελος ΜΠΕ, σύμφωνα με τον βασικό νόμο για την περιβαλλοντική αδειοδότηση Ν.4014/11 -ΦΕΚ 209/Α/2011) περιλαμβάνει τουλάχιστον τις παρακάτω πληροφορίες:

1) Επιτρεπόμενες χρήσεις γης στην περιοχή του έργου ή της δραστηριότητας.

2) Περιγραφή της θέσης του έργου, του σχεδιασμού και των τεχνικών χαρακτηριστικών του συνόλου του έργου κατά τα στάδια της κατασκευής και της λειτουργίας. Επίσης, την περιγραφή των κυριότερων χαρακτηριστικών των μεθόδων κατασκευής, τη φύση και τις ποσότητες των χρησιμοποιούμενων υλικών, καθώς και την περιγραφή των προβλεπόμενων τύπων και ποσότητας καταλοίπων και εκπομπών, ιδίως στα νερά, ατμόσφαιρα, έδαφος, θόρυβο, δονήσεις, ακτινοβολίες, που αναμένεται να προκύψουν από την κατασκευή και λειτουργία του προτεινόμενου έργου ή της δραστηριότητας.

3) Περιγραφή και αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων, ιδίως ως προς τη θέση, το μέγεθος ή/και την τεχνολογία αυτών, συμπεριλαμβανομένης της μηδενικής λύσης, που εξετάστηκαν από τον φορέα του έργου ή της δραστηριότητας και παρουσίαση των κύριων λόγων της επιλογής της προτεινόμενης λύσης σχετικά με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον.

4) Περιγραφή των στοιχείων του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος που ενδέχεται να θιγούν σημαντικά από το προτεινόμενο έργο ή δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένων ειδικότερα του πληθυσμού, της πανίδας, της χλωρίδας, των οικοτόπων, του εδάφους, του νερού, του αέρα, των κλιματικών παραγόντων, των υλικών αγαθών, μεταξύ των οποίων η αρχιτεκτονική, πολιτιστική και αρχαιολογική κληρονομιά, το τοπίο.

5) Περιγραφή, εκτίμηση και αξιολόγηση των πιθανά σημαντικών επιπτώσεων που το προτεινόμενο έργο ή δραστηριότητα ενδέχεται να προκαλέσει στο περιβάλλον από τη χρήση των φυσικών πόρων, την εκπομπή ρυπαντών, τη δημιουργία οχλήσεων και τη διάθεση των αποβλήτων, το σύνολο των δεδομένων και την περιγραφή των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν για την πρόβλεψη και εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον, με αναφορά στην αξιοπιστία των μεθόδων, καθώς και επισήμανση των ενδεχόμενων δυσκολιών που προέκυψαν κατά τη συλλογή των απαιτούμενων πληροφοριών.

6) Αναλυτική περιγραφή των μέτρων που προβλέπονται για να αποφευχθούν, μειωθούν, αποκατασταθούν και αντισταθμιστούν οι σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις του έργου ή της δραστηριότητας στο περιβάλλον.

7) Σχέδιο περιβαλλοντικής διαχείρισης που θα εφαρμοστεί για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής προστασίας του περιβάλλοντος και εφαρμογής των προτεινόμενων μέτρων, το οποίο θα περιλαμβάνει και το προτεινόμενο πρόγραμμα παρακολούθησης. Το πρόγραμμα παρακολούθησης στην εφαρμογή του οποίου δεσμεύεται ο φορέας του έργου ή της δραστηριότητας περιλαμβάνει τουλάχιστον:

α) τις παραμέτρους, τα στοιχεία και τους δείκτες του περιβάλλοντος που παρακολουθούνται,
β) τις μεθόδους, τον τόπο, τον χρόνο και τη συχνότητα καταγραφής,
γ) τα μέτρα διασφάλισης της ποιότητας και αξιοπιστίας των καταγραφών,
δ) το χρονοδιάγραμμα ενημέρωσης του ΗΠΜ,

8) Μη τεχνική περίληψη των πληροφοριών που περιλαμβάνονται στην ΜΠΕ.

9) Εξειδικευμένες μελέτες οι οποίες τυχόν προέκυψαν κατά το στάδιο της διαδικασίας ΠΠΠΑ (εφόσον ακολουθήθηκε) και παρατίθενται σε παράρτημα της ΜΠΕ.

Τα περιεχόμενα των ΠΠΠΑ και των ΜΠΕ προσδιορίζονται επακριβώς στην Υ.Α. 170225/14 (ΦΕΚ 135/Β’/27-1-2014) ανά ομάδα (που αφορά το είδος του έργου ή της δραστηριότητας) και υποκατηγορία (Α1 και Α2).

Αν το έργο ή η δραστηριότητα βρίσκεται εντός ή επηρεάζει περιοχή του δικτύου NATURA απαιτείται και η εκπόνηση μελέτης Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης.

Η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης (από παρουσίαση του στελέχους του Υπουργείου Περιβάλλοντος Α. Κουλίδη)

Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων ή δραστηριοτήτων κατηγορίας Β

Τα έργα ή δραστηριότητες κατηγορίας Β δεν ακολουθούν τη διαδικασία εκπόνησης ΜΠΕ αλλά υπόκεινται σε Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ).

Τα ανωτέρω έργα ή δραστηριότητες, αναλόγως του είδους τους, υπάγονται αυτοδικαίως σε ΠΠΔ, με ευθύνη της αρμόδιας υπηρεσίας που χορηγεί την άδεια λειτουργίας και κατόπιν σχετικής δήλωσης του μελετητή ή του φορέα του έργου ή της δραστηριότητας. Αν το έργο ή η δραστηριότητα δεν λαμβάνει άδεια λειτουργίας, τότε υπάγεται σε ΠΠΔ με ευθύνη της αρμόδιας υπηρεσίας περιβάλλοντος της Περιφέρειας.

Οι ΠΠΔ αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των απαιτούμενων, κατά περίπτωση, αδειών που προβλέπονται για την κατασκευή, εγκατάσταση ή λειτουργία του εν λόγω έργου ή δραστηριότητας.

Αν το έργο ή η δραστηριότητα βρίσκεται εντός ή επηρεάζει περιοχή του δικτύου NATURA απαιτείται και η εκπόνηση μελέτης Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης.

Οι Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ανά ομάδα) που προβλέπονται στην παράγραφο 3 του άρθρου 8 του Ν. 4014/2011 παρατίθενται ανά ομάδα έργων στα ακόλουθα Φύλα της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ):

1 Έργα χερσαίων και εναέριων μεταφορών ΦΕΚ 2505/Β/7-10-2013
2 Υδραυλικά έργα ΦΕΚ Β 3071-03.12.2013
3 Λιμενικά έργα ΦΕΚ Β’ 2425/27.9.2013
4 Συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών ΦΕΚ Β 3072-03.12.2013
5 Εξορυκτικές δραστηριότητες ΦΕΚ Β’ 2001/14.8.2013
6 Τουριστικές εγκαταστάσεις ΦΕΚ Β’ 3438/24.12.2013
6 Υγειονομικές μονάδες ΦΕΚ B’ 3266/20.12.2013
6 Εμπορικά κέντρα, χώροι στάθμευσης, αθλητικές εγκαταστάσεις, εκπαίδευση ΦΕΚ 2507/Β/7-10-2013
7 Κτηνο-πτηνοτροφικές εγκαταστάσεις ΦΕΚ Β’ 2002/14.8.2013
8 Υδατοκαλλιέργειες ΦΕΚ Β’ 2405/26.9.2013
9 Βιομηχανικές δραστηριότητες ΦΕΚ Β’ 1275/11.4.2012
9 Μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ΦΕΚ Β’ 1987/14.8.2013
9 Συνεργεία αυτοκινήτων ΦΕΚ Β’ 2446/30.9.2013
10 Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ΦΕΚ Β’ 104/24.1.2013
11 Κέντρα υψηλής τάσης και υποσταθμοί ΦΕΚ Β’ 1999/14.8.2013
11 Σταθμοί ανεφοδιασμού οχημάτων με καύσιμα ΦΕΚ Β’ 2036/22.8.2013
12 Σταθμοί βάσης κινητής τηλεφωνίας ΦΕΚ Β’ 2498/19.9.2014
12 Χερσαίες εγκαταστάσεις διαχείμανσης και μικροεπισκευής σκαφών ΦΕΚ Β’ 2407/27.9.2013
12 Χώροι συγκέντρωσης και διακίνησης παλαιών μετάλλων ή προσωρινής συγκέντρωσης οχημάτων τέλους κύκλου ζωής ΦΕΚ Β 2932-20.11.2013
12 Χώροι αποθήκευσης και διακίνησης οικοδομικών υλικών που περιλαμβάνουν διακίνηση χύδην υλικών (άμμος, χαλίκι κ.ά.) ΦΕΚ Β 2932-20.11.2013
12 Σωφρονιστικά καταστήματα και κέντρα κράτησης ΦΕΚ Β΄ 2035/22.8.2013
12 Αλυκές ΦΕΚ Β΄ 2405/26.9.2013

Για πιθανές τροποποιήσεις πρέπει να ελέγχεται ο ιστότοπος του Υπουργείου Περιβάλλοντος

Ο χορός της Άνοιξης, πίνακας του Κωνσταντίνου Παρθένη

Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση (ΕΟΑ)

• Η μελέτη ΕΟΑ εκπονείται για νέα έργα ή για υφιστάμενα με επέκταση που βρίσκονται σε περιοχές του δικτύου Natura.

• Στην διαδικασία της γνωμοδότησης περιλαμβάνονται υποχρεωτικά οι Φορείς Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών.

• Το περιεχόμενο των μελετών ΕΟΑ είναι σχετικό με τα προστατευτέα αντικείμενα και τους στόχους διατήρησης κάθε περιοχής.

• Στα έργα κατηγορίας Α1 ή Α2, η μελέτη ΕΟΑ αποτελεί αυτόνομη μελέτη που κατατίθεται ως παράρτημα στην ΜΠΕ.

• Στα έργα κατηγορίας Β η μελέτη ΕΟΑ υποβάλλεται για την έκδοση τυχόν πρόσθετων όρων στις ΠΠΔ. Προηγείται της υπαγωγής σε ΠΠΔ.

Ο βασικός σκοπός της ΕΟΑ είναι η διερεύνηση του κατά πόσο παραβλάπτεται η ακεραιότητα της συγκεκριμένης περιοχής του δικτύου NATURA 2000 ως προς τις οικολογικές λειτουργίες της. Βρίσκεται σε συμφωνία με τα άρθρα 6 και 7 της οδηγίας 92/43 που επιβάλει «δέουσα εκτίμηση»(2) των επιπτώσεων στις ΕΖΔ και τις ΖΕΠ, τις δύο δηλαδή κατηγορίες του δικτύου NATURA(3) . Μετά την ΕΟΑ όπου γίνεται η Δέουσα Εκτίμηση δίνεται έγκριση μόνο εφόσον έχει αποκλεισθεί, από επιστημονική άποψη, οποιασδήποτε εύλογη αμφιβολία.

Η εκτίμηση για το κατά πόσον παραβλάπτεται η ακεραιότητα της περιοχής πρέπει να εστιάζεται και να περιορίζεται στους στόχους διατήρησης(4) της συγκεκριμένης περιοχής(5) . Ο καθορισμός στόχων διατήρησης για την επίτευξη Ικανοποιητικής Κατάστασης Διατήρησης(6) για τα είδη και τους οικοτόπους, ανά περιοχή, προβλέπεται στον νόμο για την βιοποικιλότητα.

Σύμφωνα με το Άρθρο 10 του ν. 4014/2011 η Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση για έργα και δραστηριότητες εντάσσεται σε παράρτημα της ΜΠΕ, ως αναπόσπαστο μέρος της, παρουσιάζοντας:

α) αναλυτική καταγραφή στοιχείων φυσικού περιβάλλοντος με έμφαση στα προστατευτέα αντικείμενα των περιοχών του εθνικού καταλόγου Natura όπως αναφέρονται στην παράγραφο 6 του άρθρου 9 του ν. 3937/2011 (Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις), που δύναται να επηρεαστούν από το έργο ή τη δραστηριότητα και

β) δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεων

Σε περίπτωση εκτίμησης πιθανών σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων, παρατίθενται με ανάλογη τεκμηρίωση τα αναγκαία μέτρα για την αποτροπή και ελαχιστοποίηση ώστε να διασφαλίζεται η ακεραιότητα της περιοχής.

Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατόν να διασφαλιστεί η ακεραιότητα της περιοχής παρατίθενται, με ανάλογη τεκμηρίωση και σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 10 του ν. 4014/2011, τα αναγκαία μέτρα αντιστάθμισης των αρνητικών επιπτώσεων. Δηλαδή: εάν, παρά τα αρνητικά συμπεράσματα της εκτίμησης των επιπτώσεων και ελλείψει εναλλακτικών λύσεων, ένα έργο ή δραστηριότητα πρέπει να πραγματοποιηθεί για άλλους επιτακτικούς λόγους σημαντικού δημόσιου συμφέροντος, περιλαμβανομένων λόγων κοινωνικής ή οικονομικής φύσεως, λαμβάνεται κάθε αναγκαίο αντισταθμιστικό μέτρο ώστε να εξασφαλισθεί η προστασία της συνολικής συνοχής των περιοχών του δικτύου Natura 2000.

Οι βασικές ενότητες της ΕΟΑ για το έργο είναι:

i. Αναλυτική παρουσίαση των τύπων οικοτόπων, των ειδών χλωρίδας και πανίδας

ii. Δέουσα εκτίμηση – Εκτίμηση επιπτώσεων του έργου ή δραστηριότητας

• Στις Ειδικές ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) : α) στους τύπους οικοτόπων του παραρτήματος Ι και β) στα είδη χλωρίδας και πανίδας του παραρτήματος ΙΙ της οδηγίας των οικοτόπων και γ) εκτίμηση για την συνεκτικότητα του δικτύου NATURA 2000.

• Στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ): α) στα είδη ορνιθοπανίδας του παραρτήματος Ι της οδηγίας για τα πουλιά και στα ενδιαιτήματά τους και στα μεταναστευτικά είδη με σημαντική παρουσία και β) εκτίμηση για την συνεκτικότητα του δικτύου NATURA 2000.

iii. Προτεινόμενα μέτρα αντιμετώπισης των επιπτώσεων, μέτρα αντιστάθμισης και μέτρα παρακολούθησης

Οι μελέτες ΕΟΑ πρέπει να εκπονούνται από ειδικούς στο φυσικό περιβάλλον και όχι, όπως οι ΜΠΕ, από απλούς κατόχους περιβαλλοντικού μελετητικού πτυχίου. Για τα έργα των κατηγοριών Α1 και Α2 Θα πρέπει να πραγματοποιηθούν εργασίες πεδίου 10 έως 60 ημερών ανάλογα με την περίπτωση για την καταγραφή της κατάστασης των ειδών χλωρίδας και πανίδας και των ενδιαιτημάτων τους στην περιοχή των έργων και σε μια ακτίνα από αυτό 500 μέτρων έως πάνω από 1 χλμ, αναλόγως της σοβαρότητας. Οι καταγραφές θα πρέπει να περιλαμβάνουν διαφορετικές εποχές και οπωσδήποτε την βλαστητική ή την αναπαραγωγική περίοδο των ειδών. Για τα έργα της κατηγορίας Β πρέπει να πραγματοποιηθεί καταγραφή, αλλά δεν προσδιορίζεται η διάρκεια και ο χρονισμός και έχει αφεθεί στην κρίση του μελετητή και της αρμόδιας περιβαλλοντικής αρχής.

Τα αγαθά της συγκοινωνίας, πίνακας του Κωνσταντίνου Παρθένη

Γνωμοδοτήσεις και διαβούλευση κατά την διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης

Ορισμοί:

Αρμόδια περιβαλλοντική αρχή: η διοικητική αρχή, η οποία είναι αρμόδια για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων και δραστηριοτήτων.

Γνώμη ή Γνωμοδότηση: η αιτιολογημένη άποψη που διατυπώνουν, εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών, οι γνωμοδοτούντες φορείς, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους. Η γνώμη ή η γνωμοδότηση είναι συμβουλευτική, εκτός από τις περιπτώσεις που ειδική διάταξη νόμου ορίζει διαφορετικά.

Ενημέρωση κοινού: η διαδικασία που αποβλέπει στην πληροφόρηση του κοινού.
Δημόσια διαβούλευση: η διαδικασία που αποβλέπει στην πληροφόρηση του κοινού και στη διατύπωση απόψεων εκ μέρους του ενδιαφερόμενου κοινού, σχετικά με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον των έργων ή δραστηριοτήτων του άρθρου 1 της παρούσας απόφασης.

Γνωμοδοτούντες φορείς:

(α) Οι δημόσιες αρχές, φορείς και υπηρεσίες της κεντρικής, της αποκεντρωμένης διοίκησης και της Περιφέρειας. Αν το έργο ή η δραστηριότητα βρίσκεται σε περιοχή τους δικτύου NATURA περιλαμβάνονται υποχρεωτικά οι Φορείς Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών.

β) Το οικείο Περιφερειακό Συμβούλιο. Για τη διατύπωση γνώμης, κάθε Περιφερειακό Συμβούλιο, δύναται να συνεκτιμά επίσης τις γνωμοδοτήσεις των δημοτικών συμβουλίων των Δήμων που υπάγονται στα διοικητικά όριά της οικείας Περιφέρειας, καθώς επίσης και εκείνες των Επιτροπών Ποιότητας Ζωής, των Δημοτικών Επιτροπών Διαβούλευσης και των Συμβουλίων Τοπικής ή Δημοτικής Κοινότητας, και, τέλος, τις απόψεις του ενδιαφερόμενου κοινού.

Κοινό: ένα ή περισσότερα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, καθώς και οι φορείς (ενώσεις, οργανώσεις, ομάδες αυτών, κλπ.) εκπροσώπησής τους.

Ενδιαφερόμενο κοινό: το κοινό που θίγεται ή ενδέχεται να θιγεί ή το κοινό του οποίου διακυβεύονται έννομα συμφέροντα κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την περιβαλλοντική αδειοδότηση ενός έργου ή μιας δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένων και των μη κυβερνητικών οργανώσεων.

Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο (ΗΠΜ): Ηλεκτρονική πλατφόρμα για τις διαδικασίες Περιβαλλοντικής αδειοδότησης των έργων και δραστηριοτήτων. Στο ΗΠΜ καταχωρίζονται όλες οι ενέργειες και πληροφορίες για όλα τα στάδια των διαδικασιών έκδοσης, ανανέωσης, τροποποίησης, των Αποφάσεων Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) των έργων και δραστηριοτήτων της Α κατηγορίας και των διαδικασιών υπαγωγής σε Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ) των έργων και δραστηριοτήτων της Β κατηγορίας, καθώς και το σύνολο των πληροφοριών που αναφέρονται στην πέραν αυτών περιβαλλοντική επίδοση ενός έργου ή μίας δραστηριότητας κατά τη διάρκεια του συνολικού κύκλου ζωής τους, συμπεριλαμβανομένων των αποτελεσμάτων των τυχόν περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων. Βρίσκεται στον διαδικτυακό τόπο: https://eprm.ypen.gr/src/App/

Διαδικασίες:

Με την ΚΥΑ 1649/14 (ΦΕΚ 45Β/15.01.2014)προσδιορίζονται οι διαδικασίες της διαβούλευσης και των γνωμοδοτήσεων πριν από την έκδοση των ΑΕΠΟ. Η απόφαση προσδιορίζει για κάθε ομάδα και υποκατηγορία έργου ή δραστηριότητας ποιες υπηρεσίες γνωμοδοτούν. Περιλαμβάνονται, κατά περίπτωση, υπηρεσίες Υπουργείων, Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και Περιφερειών.

Η αρμόδια περιβαλλοντική αρχή:

Α) καθιστά διαθέσιμο (ανοικτό στην πρόσβαση) τον φάκελο ΜΠΕ στους φορείς που προβλέπεται να γνωμοδοτήσουν. Η πρόσκληση αυτή αναρτάται στο ΗΠΜ και απευθύνεται ηλεκτρονικά στους γνωμοδοτούντες φορείς.

Β) Ενημερώνει το Περιφερειακό Συμβούλιο της οικείας/ων Περιφέρειας/ων για την έναρξη της δημόσιας διαβούλευσης, διαβιβάζει σε αυτό/ά αντίγραφο του φακέλου της ΜΠΕ σε έντυπη και ψηφιακή μορφή και το/α καλεί να διεξαγάγει/ουν διαδικασία και να γνωμοδοτήσει/ουν.

Όλες οι γνωμοδοτήσεις υποβάλλονται ηλεκτρονικά μέσω του Ηλεκτρονικού Περιβαλλοντικού Μητρώου (ΗΠΜ).

Το/α Περιφερειακό/ά Συμβούλιο/α της/ων οικείας/ων Περιφέρειας/ών, εντός δύο (2) εργασίμων ημερών από την ενημέρωσή του/ους για την έναρξη της δημόσιας διαβούλευσης:

(α) Αναρτά/ούν στην τηρούμενη από την/ις Περιφέρεια/ες ιστοσελίδα, στο/α οικείο/α κατάστημα/τα και δημοσιεύει ανακοίνωση με έξοδα του φορέα του έργου ή της δραστηριότητας σε μια τουλάχιστον ημερήσια νομαρχιακή εφημερίδα ή σε μια καθημερινή εφημερίδα εθνικής εμβέλειας.

β) Καλεί το κοινό να ενημερωθεί και το ενδιαφερόμενο κοινό να εκφράσει τις απόψεις του, σύμφωνα με όσα ειδικότερα ορίζονται στο επόμενο άρθρο, θέτοντας στη διάθεσή του κάθε περιβαλλοντική πληροφορία.

(γ) Καλεί το/ά οικείο/α δημοτικό/ά συμβούλιο/α, καθώς και την/τις Επιτροπή/ές Ποιότητας Ζωής, την/τις Δημοτική/ές Επιτροπές Διαβούλευσης και τα Συμβούλια Τοπικής ή Δημοτικής Κοινότητας να εκφράσει/ουν την γνώμη του/ους.

Στην συνέχεια η /οι οικεία/ες Περιφέρεια/ες διαβιβάζει/ουν μέσα στη νόμιμη προθεσμία στην αρμόδια περιβαλλοντική αρχή πλήρη φάκελο, ο οποίος περιλαμβάνει:

• την γνωμοδότηση του Περιφερειακού Συμβουλίου ή της Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης του άρθρου 178 του ν. 3852/2010 (ΦΕΚ Α΄ 87) επί της ΜΠΕ του έργου ή της δραστηριότητας,

• τις διατυπωθείσες γνώμες του/ων οικείου/ων Δημοτικού/ών Συμβουλίου/ων, της/ων Επιτροπής/ών Ποιότητας Ζωής, της/ων Δημοτικής/ών Επιτροπής/ών Διαβούλευσης, του/ων Συμβουλίου/ων Τοπικής ή Δημοτικής Ενότητας,

• τις συγκεντρωθείσες έγγραφες απόψεις του ενδιαφερόμενου κοινού.

Το κοινό που ενημερώνεται και το ενδιαφερόμενο κοινό που συμμετέχει στη δημόσια διαβούλευση, έχει το δικαίωμα εντός των προθεσμιών που έχουν οριστεί για τη δημόσια διαβούλευση, να λάβει γνώση των περιβαλλοντικών πληροφοριών που αφορούν ένα έργο ή μια δραστηριότητα, απευθυνόμενο είτε στην οικεία Περιφέρεια, είτε στον οικείο Δήμο είτε, τέλος, στην αρμόδια περιβαλλοντική αρχή. Αυτή είναι μια διαδικασία που καθορίζεται και από παλαιότερη ΚΥΑ «Πρόσβαση του κοινού στις δημόσιες αρχές για παροχή πληροφοριών σχετικά με το περιβάλλον, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2003/4/ΕΚ κ.λπ.» (ΦΕΚ Β 327).

Εντός της προθεσμίας που έχει ορισθεί για τη δημόσια διαβούλευση, το ενδιαφερόμενο κοινό έχει το δικαίωμα να διατυπώσει εγγράφως τεκμηριωμένες απόψεις και σχόλια, σχετικά με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον του υπό αδειοδότηση έργου.

Οι αποφάσεις ΑΕΠΟ αναρτώνται στον ιστότοπο: http://aepo.ypeka.gr/

Η πλαγιά, πίνακας του Κωνσταντίνου Παρθένη

Μερικές αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου που πρέπει να έχουμε υπόψη

Το δίκαιο του περιβάλλοντος βασίζεται σε ηθικές και πολιτικές αρχές οι οποίες εκφράζουν την αντίληψη ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι γενικού και δημοσίου συμφέροντος. Στο άρθρο 24 του συντάγματος αναφέρονται ορισμένες αρχές. Πιο εξειδικευμένες αρχές θεσπίζονται από το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος και έχουν υιοθετηθεί τόσο από το διεθνές δίκαιο όσο και από τα διάφορα εθνικά δίκαια των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η πολιτική περιβάλλοντος υπόκειται στον έλεγχο της «αρχής της αναλογικότητας», η οποία διαπνέει το κοινοτικό δίκαιο, και εκλαμβάνεται ως αντίβαρο στην υπερβολή και κατάχρηση προς την μία η την άλλη πλευρά. Μπορεί να εκθλιφθεί ως αποτροπή κατάχρησης περιβαλλοντικών περιορισμών αλλά και ως αποτροπή υποβάθμισης του περιβάλλοντος.

Οι βασικές περιβαλλοντικές αρχές είναι οι εξής(7) :

Η αρχή της πρόληψης. Είναι σαφώς προτιμότερο τόσο από οικολογική όσο και α¬πό οικονομική άποψη να προλαμβάνεται η εμφάνιση των βλαβών του πε¬ριβάλλοντος παρά να πρέπει να αντιμετωπίζονται αυτές θεραπευτικά ή διορθωτικά εκ των υστέρων («καλύτερα να προλαμβάνεις παρά να θεραπεύεις»). Απαιτεί τη λήψη μέτρων προς αποφυγή βλαβών πριν καν αυτές συμβούν.

Η αρχή της προφύλαξης. Ο κίνδυνος στην περίπτωση αυτή είναι αβέβαιος και άγνωστος αλλά όμως πιθανός, αφού υπάρχουν υπόνοιες γι΄ αυτόν. Επιβάλλει τη λήψη τέτοιων μέτρων (θετικών ή αρνητικών), αρκεί να υπάρχει υπόνοια ή διαίσθηση ότι μια δραστηριότητα μπορεί να δημιουργήσει κινδύνους στο περιβάλλον. Αρκούν δηλαδή οι ενδείξεις ή οι υπόνοιες για δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον ή στην δημόσια υγεία για να ληφθούν μέτρα.

Η αρχή της «επανόρθωσης των προσβολών του περιβάλλοντος κατά προτεραιότητα στην πηγή τους». Αφορά κυρίως της ρύπανση και την διάδοσή της. Απαιτεί μεγαλύτερη παρέμβαση των δημόσιων αρχών για την υπεράσπιση του περιβάλλοντος και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής βλάβης με τη λήψη θετικών μέτρων στην πηγή της ρύπανσης ή υποβάθμισης. Πχ. είναι προτιμότερο να διατίθενται τα απόβλητα (και άλλες επικίνδυνες ουσίες) ό¬σο το δυνατόν πιο κοντά στον τόπο παραγωγής τους.

Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Σε μια περιορισμένη εκδοχή, ο ρυπαίνων (ή υποβαθμίζων το περιβάλλον) υποχρεώνεται να αναλάβει (να εσωτερικεύσει) τα εξωτερικά κόστη που προκάλεσε η ρύπανσή του, δηλαδή να τα υπολογίσει στο κόστος παραγωγής. Φαίνεται να οδηγεί σ΄ ένα «δικαίωμα ρύπανσης», αφού όποιος πληρώνει μπορεί να ρυπαίνει αλλά θα πρέπει να συνεξετάζεται με την αρχή της πρόληψης.

Η αρχή της ενσωμάτωσης. Οι ανάγκες της προστασίας του περιβάλλοντος πρέπει να εντάσσονται στην υλοποίηση των άλλων κοινοτικών πολιτικών της Ε.Ε. Με την αρχή της ενσωμάτωσης, το περιβάλλον ανάγεται σε ιδιαίτερο (υψηλής προτεραιότητας) αγαθό το οποίο θα πρέπει να προστατεύουν ειδικά τα κοινοτικά όργανα όταν σχεδιάζουν και υλοποιούν τις άλλες κοινοτικές πολιτικές.

Η αρχή της πληροφόρησης και συμμετοχής των πολιτών. Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο έχει, σύμφωνα με την οδηγία 90/313, το δικαίωμα πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφόρηση χωρίς να είναι αναγκαίο να αποδεικνύει ένα έννομο συμφέρον.

Μερικές ακόμη αρχές θα μπορούσαν να προστεθούν για επιμέρους ζητήματα όπως η αρχή του σεβασμού της φέρουσας ικανότητας των οικοσυστημάτων και η αρχή της αειφορίας. Η αρχή της αειφορίας (όπως αναφέρεται και στο άρθρο 24 του Συντάγματος) και όχι η «αειφορική ανάπτυξη» όπως συχνά αναφέρεται, έχει ως στόχο την «αειφορία των καρπώσεων» από ένα οικοσύστημα, πχ εφαρμόζεται στην δασοπονία, κατά την παραγωγή ξυλείας, με τρόπο ώστε να διατηρείται ο χαρακτήρας του δάσους αλλά και του ενδιαιτήματος των ειδών βάζοντας περιορισμούς στην εκμετάλλευση και επιλέγοντας ειδικές τεχνικές που σχετίζονται με τον χώρο και τον χρόνο επέμβασης, την ποσότητα του ξύλου που απομακρύνεται από κάθε συστάδα και των ώριμων δένδρων που πρέπει να παραμείνουν για την διατήρηση του χαρακτήρα του δάσους και των ειδών. Παρομοίως ο Ν 1650/86 αναφέρει στο άρθρο 1 ως σκοπό την «διασφάλιση της δυνατότητας ανανέωσης φυσικών πόρων».

Μεταξύ αυτών χρήσιμο είναι να γνωρίζουμε την νομολογία στο Συμβούλιο της Επικρατείας για την αποφυγή του κατακερματισμού στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης(8). Ο κατακερματισμός ενός έργου και η παρουσίασή του ως πολλά επί μέρους έργα αντιστρατεύεται τις αρχές της Εθνικής και Ευρωπαϊκής νομοθεσίας και μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη μη ενιαία αντιμετώπιση και την μη ορθή εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον.

Πεύκα στην Κέρκυρα, πίνακας του Κωνσταντίνου Παρθένη

Υποσημειώσεις:

(1) Μέχρι την σύστασή της την αρμοδιότητα είχαν η Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος (ΕΥΠΕ), ή το Τμήμα Γενικών Περιβαλλοντικών Θεμάτων της Δ/νσης Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ή το Τμήμα Βιομηχανιών της Δ/νσης Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου (ΕΑΡΘ), ανάλογα με την ομάδα του έργου ή της δραστηριότητας.

(2) Σύμφωνα με το άρθρο 6.2 της Οδηγίας για τους οικοτόπους 92/43: «…Κάθε σχέδιο, μη άμεσα συνδεόμενο ή αναγκαίο για τη διαχείριση του τόπου, το οποίο όμως είναι δυνατόν να επηρεάζει σημαντικά τον εν λόγω τόπο, καθεαυτό ή από κοινού με άλλασχέδια, εκτιμάται δεόντως ως προς τις επιπτώσεις του στον τόπο, λαμβανομένων υπόψη των στόχων διατήρησής του. Βάσει των συμπερασμάτων της εκτίμησης των επιπτώσεων στον τόπο και εξαιρουμένης της περίπτωσης των διατάξεων της παραγράφου 4, οι αρμόδιες εθνικές αρχές συμφωνούν για το οικείο σχέδιο μόνο αφού βεβαιωθούν ότι δεν θα παραβλάψει την ακεραιότητα του τόπου περί του οποίου πρόκειται και, ενδεχομένως, αφού εκφρασθεί πρώτα η δημόσια γνώμη». Το άρθρο 7 της οδηγίας 92/43 και η νομολογία του ΔΕΚ διευρύνουν την ισχύ αυτής της διάταξης και στις ΖΕΠ.

(3) Υπάρχουν δύο κατηγορίες περιοχών του δικτύου NATURA: Οι Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) για την διατήρηση τύπων οικοτόπων, και ειδών πανίδας και χλωρίδας και οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για την διατήρηση των άγριων πουλιών.

(4) Αυτοί δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί με ακρίβεια για όλες τις περιοχές καθώς απαιτούνται ειδικές μελέτες όπως καταγραφή, παρακολούθηση ειδών και ενδιαιτημάτων και διαχειριστικά σχέδια.

(5) Δυστυχώς η ερμηνεία που γίνεται στην Ελλάδα δεν είναι η σωστή. Βλέπε π.χ. το κείμενο: «Η παράλογη νομοθεσία για τα αιολικά στην Ελλάδα«, σ’ αυτόν τον ιστότοπο.

(6) Σύμφωνα με τον νόμο για την βιοποικιλότητα 3937/2011, που ενσωματώνει τις οδηγίες για τοα πουλιά (79/409) και τους οικοτόπους (92/43) δίνονται οι παρακάτω ορισμοί:
Ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης είδους: Η κατάσταση ενός είδους, για το οποίο: (α) τα δεδομένα της δυναμικής των πληθυσμών του καταδεικνύουν τη συνέχιση της ύπαρξής του, σε μακροπρόθεσμη βάση, ως ζωτικό συστατικό στοιχείο των τύπων φυσικών οικοτόπων στους οποίους ανήκει, β) το γεωγραφικό εύρος κατανομής του δεν παρουσιάζει μείωση, ούτε υπάρχει κίνδυνος να μειωθεί στο άμεσο μέλλον, και γ) υπάρχει και θα συνεχίσει πιθανώς να υπάρχει ένα ενδιαίτημα επαρκούς έκτασης ώστε οι πληθυσμοί του να διατηρηθούν μακροπρόθεσμα.
Ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης οικοτόπου: Η κατάσταση της διατήρησης ενός φυσικού οικοτόπου θεωρείται «ικανοποιητική» όταν η περιοχή της φυσικής κατανομής του και οι εκτάσεις που περιέχει μένουν σταθερές ή αυξάνονται ενώ η δομή και οι ειδικές λειτουργίες που απαιτούνται για τη μακροπρόθεσμη διατήρησή του υφίστανται και είναι δυνατόν να συνεχίσουν να υφίστανται κατά το προβλεπτό μέλλον και η κατάσταση της διατήρησης των χαρακτηριστικών ειδών κρίνεται ικανοποιητική κατά την έννοια του προηγούμενου στοιχείου.

(7) Μια καλή ανάλυση των αρχών του δικαίου περιβάλλοντος είναι η εξής: https://nomosphysis.org.gr/7034/oi-arxes-tou-koinotikou-dikaiou-periballontos-noembrios-2000/

(8) Η παρέμβαση της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και άλλων περιβαλλοντικών οργανώσεων στην συνέχεια, στην περίπτωση της εκτροπής του Αχελώου, οδήγησε το Συμβούλιο της Επικρατείας να αναπτύξει νομολογία για το θέμα.

Στην κορυφή του κειμένου: Θεϊκό ζεύγος (πίνακας του Νίκου Εγγονόπουλου, 1938)